Før slutten av det 18. århundret samla ein gresk munk ved namn Nikodemos på seg ei stor samling av bysantinske tekstar om bønn og spiritualitet, som han kalla Philokalia. I skriftene sine gav han uttrykk for bekymring over utdanninga blant medmunkane sine, som ikkje hadde tilgang til tekstane frå deira tradisjon:
«På grunn av deira antikvitet og sjeldanheit – og ikkje minst det faktum at dei aldri vart trykte – er nesten alle dei øydelagde. Og sjølv om nokre har overlevd, blir dei etne av møll og er i ein tilstand av forfall, hugsar som om dei aldri hadde eksistert.»
Nikodemos ville løyse dette problemet ved å samle og trykke tekstane som ellers ville smuldre til støv. Ved å lage ein bok kunne han bevare kunnskapen som låg i manuskripta, men ikkje sjølve manuskriptet, ikkje sjølve artefaktet.
Han nemnde derimot ikkje kor vanskeleg det var å lese og transkribere bysantinske manuskript, sjølv for ein som var kjent med språket. Manuell transkripsjon krevde dusinvis, til og med hundrevis av timar med intensivt arbeid. Å tyde dei innebar å lære å desifrere den særmerkte handskrifta, forkortingane og snarvegane som blei brukte av skribentane.
Kvart manuskript, med sine feil, merknader og illustrasjonar – for ikkje å nemne kunsten, bileta og dekorasjonane – utgjer eit unikt artefakt. Den flyktige skjønnheita til manuskripta går tapt i den trykte versjonen. Kvart manuskript er sin eigen tekst, sitt eigen kunnskapsområde, ein uerstattelig del av vår felles kulturhistorie.
Å Bevare Historia
Nikodemos streva med det evige dilemmaet som historikarar og arkivarar står overfor. Kunnskapen vår om historia, så vel som visdommen vi kan dra nytte av, er knytt til materielle objekt – om det er manuskript, måleri, ruinerte bygningar eller leirkar – som forfaller.
Forfall fører med seg tre utfordringar. Kva vil vi bevare frå fortida? Korleis vil vi bevare det? Og korleis vil vi sikre tilgangen til det?
Mangelen på tilgjenge og uvitenheten om gamle og mellomaldermanuskript er store hinder for å forstå både tekstane og livet til forfattarane deira.
Berre eit fåtal av ein gitt bok kan ha blitt laga. Det er ein lykke at vi no kan lese ein tekst basert på 50 overlevande manuskript. Nokre har berre overlevd i eitt eksemplar.
Men dei største problemstillingane er tid og ytre faktorar. Mellomaldermanuskript var vanlegvis laga av pergament og innbundne i skinnavtrekk. Blekket som blei brukt var vanlegvis jarngallusblekk. Dette er utruleg slitesterke materialar, men dei har sine grenser.
Blekken falmar under påverknad av lyset. Sider blir slite eller skada av vatn, røyk og oljer frå huda vår. Dei same handlingane som gir oss tilgang til manuskriptet, øydelegg det sakte, men sikkert.
I tidleg moderne tid byrja antikvarar og samlarar å skaffe seg manuskript frå klostre og kyrkjer og lagre dei i bibliotek. Manuscript tourism blei populært blant rike lærde som Sir Robert Cotton (1571-1631), hvis samling utgjorde kjernen i British Museum.
Sjølvsagt stal mange av desse samlarane det dei ynskte frå fattige kloster som no finst i Hellas, Sinai og Israel. Deira prestasjonar må vegast opp mot medverkinga deira i kolonial plyndring.
Men arbeidet deira gjorde det mogleg å lage trykte utgaver av klassiske og mellomalderverk. Trykkerevolusjonen lova ein løysing på problemet med bevaring og tilgang. Den akselererte distribusjonen og letta lesinga ved å standardisere trykkekonvensjonar. Bøker kunne spreie seg dit manuskript ikkje kunne, og kven som helst som kunne lese, kunne få tilgang.
Men den trykte versjonen liknar sjeldan sitt opphavlege pergament. Manuskriftane introduserer alltid feil, både tilfeldige og med vilje, slik at kvar kopi av eit manuskript er ulik den neste. Trykte utgåver må velje ein form. Dette betyr vanlegvis å velje mellom tekstar, kombinere dei eller korrigere dei i samsvar med redaktøren si skjønn.
Våre nåtidsutgaver av Bibelen og «Iliaden», for eksempel, er ikkje nøyaktige reproduksjonar av dei originale manuskripta. Tekstane representerer redaktøren sitt beste skjønn om originalane.
Unike utfordringar med lagring og tilgang til manuskript
På slutten av 18. århundret la den greske munken Nikodemos ut på oppgåva med å skape ein omfattande antologi av bysantinske tekstar om bønn og spiritualitet, som han kalla Philokalia.
I verket sitt gav han uttrykk for bekymring for utdanninga til andre munkar som ikkje hadde tilgang til tekstane i tradisjonen deira:
«På grunn av deira antikvitet og sjeldanheit – og ikkje minst det faktum at dei aldri blei trykte – blir nesten alle dei øydelagde. Og sjølv om nokre kopiar har overlevd, blir dei ete av møll og er i ein tilstand av forfall, og vi veit mindre om deira eksistens enn om dei aldri hadde eksistert.»
Jakten på løysinga førte Nikodemos til å samle og trykke tekstane som elles ville gå tapt i irreversibelt forfall. Ved å overføre manuskripta til papir kunne han bevare kunnskapen i dei, men ikkje det fysiske manuskriptet sjølv, ikkje det handfaste artefaktet.
Sjølv om Nikodemos ikkje nemnde vanskelegheitene med å lese og transkribere bysantinske manuskript, som utgjorde betydelege utfordringar sjølv for dei som var kjende med språket. Manuell transkripsjon krevde timevis og til og med hundrevis av timar med hardt arbeid. Lesinga av tekstane krevde meistring av ferdighetene med å kunne tyde den særmerkte handskrifta, forkortingane og snarvegane som skribentane brukte.
Kvar einaste manuskript, med feila, merknadane og til og med illustrasjonane, for ikkje å nemne kunsten, bileta eller dekorasjonane, er eit unikt artefakt. Den flyktige skjønnheita til manuskripta går tapt i trykt form. Kvart manuskript representerer ei eiga tekst, eit eige kunnskapsområde og ein uerstattelig del av vår felle kulturhistorie.
Problemet med lagring
Nikodemos stod overfor dilemmaet som historikarar og arkivarar gjennom historia har møtt. Kunnskapen vår om fortida, samt visdomen vi kan hente ut frå den, er avhengig av materielle objekt – enten det er manuskript, måleri, øydelagde bygningar eller leirkar – som forfaller.
Forfall presenterer tre utfordringar. Kva ønsker vi å bevare frå historia? Korleis vil vi bevare det? Og korleis vil vi sikre tilgang til denne kunnskapen?
Sjeldanheita og utilgjengelegheita til gamle og mellomaldermanuskript utgjer store hindringar for å forstå både tekstane sjølve og livet til forfattarane deira.
Berre få eksemplar av eit gitt verk kan ha blitt laga. Vi held oss fornya
The source of the article is from the blog guambia.com.uy